Po zanurzeniu się i dotarciu do dna wylądowałem na dość dużym skupisku kamieni. Górka wystająca ponad dno około 2-3 metrów.
Nie byłem zdziwiony, gdyż tego właśnie się spodziewałem: kamienista górka pośród łachy piachu na której, kiedy to jeszcze nie było zabronione, łapałem dorsze i wiele razy traciłem na zaczepach cenne pilkery. Teraz nadszedł czas, aby owe przynęty odzyskać.

Oczy powoli przyzwyczaiły się do mroku i ku swemu zdumieniu ujrzałem drewniane elementy wystające spod kamieni. A więc górka nie była naturalnym tworem. Były to kamienie balastowe spoczywające na drewnianych elementach – klasyczny widok pozostałości po starym, drewnianym wraku…..

  Na dnie spoczywało dość dużo drewnianych elementów konstrukcyjnych wraku, z zachowanymi gdzieniegdzie wręgami sterczącymi ku górze.

Udało się odnaleźć kotwicę z trzonem zasypanym w piachu, bądź zżartym przez korozję oraz deskę, która stanowiła element konstrukcyjny steru z jarzmem — pięknymi miedzianymi okuciami, za pomocą których ster mocowany był do rufy statku. Dało się również zauważyć wystające grube miedziane szpilki służące do łączenia drewnianych elementów konstrukcyjnych statku. Detale te sugerują, iż wrak musi być dość stary….Ale gdzie szukać informacji o tak starych wrakach?…..

Pytanie to drążyło mój umysł, a tymczasem odpowiedź znajdowała się przede mną, pod postacią kamieni spoczywających na pozostałościach kadłuba. Zaintrygowany bowiem ich kształtem oczyściłem parę z nich i oczom moim ukazały się sześciany wykonane z czerwonego granitu. A więc ta góra to nie były kamienie balastowe, to był ładunek kostki brukowej, sześciany o wymiarach ok. 20 × 20 × 20 cm wyciosane z czerwonego granitu.

 Proces identyfikacji wraków jest zajęciem bardzo czasochłonnym.
Często szukając informacji, które nas konkretnie interesują, trafiamy na historie, o których nie mieliśmy pojęcia i odkładamy je do swojego archiwum w nadziei, iż kiedyś się przydadzą i do nich wrócimy.

Około 10 lat temu pracowałem nad duńskimi kronikami zdarzeń na morzu. Są to roczniki wydawane od 1893 roku i zawierają opisy wszelkich zdarzeń, które wydarzyły się na morzu na statkach pod duńską banderą. Przebrnięcie przez 50 roczników (każdy około 60 stron) zajęło mi około 3 miesięcy pracy, jako że pisane one były w języku duńskim. I właśnie w jednym z tych roczników trafiłem na informacje o stateczku z ładunkiem granitu, który zatonął na Pomorzu.

Postanowiłem wrócić do tamtych danych i przeanalizować je pod kątem spójności z wrakiem, na którym nurkowałem.

Statkiem opisanym w duńskich kronikach była galeasa Paula. Galeasa – inaczej galiot, była typem niewielkiego, na ogół przybrzeżnego żaglowca towarowego używanego w 2 połowie XIX w. i 1 połowie XX w. na Morzu Bałtyckim i Morzu Północnym. Zwykle kecz gaflowy ze sztakslami i rejowym dodatkowym żaglem na grotmaszcie.

 Według krótkiego opisu Paula wyruszyła w swój ostatni rejs 18.04.1903 roku z Hammerhavnen (Bornholm) do Stolpmunde (dzisiejsza Ustka) z ładunkiem 100 ton granitu. Dnia 9.06.1903 w siedzibie armatora w Allinge złożono meldunek, iż od czasu wypłynięcia z Hammerhaven nie było żadnych wiadomości o Pauli, więc przypuszcza się, iż statek zatonął z ludźmi i myszami: „som antages sunken med Mand og Mus„.

Wszystko układało się w logiczną całość. Statek wypłynął z Hammerhavnen, gdzie do dziś w bliskiej okolicy tego portu istnieją pozostałości po kamieniołomach granitu (czerwony granit występuje właśnie w północnej części wyspy), kierował się do Ustki, ale tam nie dotarł. Zatonął na skutek sztormu/przecieku kadłuba koło Darłowa, które patrząc na przebieg trasy leży po drodze. Być może nawet kapitan w obliczu nadchodzącej katastrofy skierował statek w kierunku portu w Darłowie, licząc na ocalenie…..

 Kolejne 2 miesiące zajęło mi wysyłanie maili do różnych instytucji w Danii celem ustalenie dokładnej historii Pauli. Ostateczny efekt przerósł moje oczekiwania, gdyż w następstwie poczynionych kroków udało mi się pozyskać zdjęcie autentycznej galeasy Paula, co w przypadku statków z tak odległych czasów jest rzadkością:

Galeasa Paula została zbudowana w 1839 roku w Voersaa, około 15 km na południe od miasta Saeby – wschodnie wybrzeże północnej Jutlandii – przez H.I. Jensena. Nazwana została początkowo Marie, a jej portem macierzystym był Nykobing Falster. W 1857 została przebudowana w Aalborgu przez L.Bonnesena, a w grudniu 1892 sprzedana do Rodvig i nazwana Paula. W 1896 zmieniono jej otaklowanie z jachtowego (1 maszt) na galeasę. 3 lutego 1896 zacumowana w Hasle i z cieknącym kadłubem, została sprzedana agentowi z Allinge – Peterowi Juliusowi Sandersen.

18 kwietnia 1903 roku Paula wyruszyła w ostatni rejs i od tamtej pory słuch o niej zaginął.

Na podstawie duńskiego rejestru statków z 1899 roku udało się ustalić następujące dane: znak rozpoznawczy – NQTC; materiał kadłuba — dąb; głębokość na śródokręciu 8.3 m; tony rejestrowe brutto 58;98 netto 50;80.

Zadałem sobie również trud, aby dowiedzieć się jak najwięcej o załodze, która zatonęła wraz z galeasą. Każdy wrak to tragedia ludzi, którzy wraz z nim zginęli oraz ich rodzin, które, tak jak w tym przypadku, nigdy się nie dowiedziały, co tak naprawdę się wydarzyło i gdzie spoczęli ich bliscy. W ten właśnie sposób, choć na chwilę możemy przywrócić pamięć o nich.

Kapitan Peter Schou, urodzony 20.2.1860 w Ronne, poślubił 26.1.1894 Petre Hansine Mariane Schjodt, urodzoną 14.4.1869 też w Ronne.
W 1901 przenieśli się do Allinge, gdzie mieszkali pod adresem: Havnegade 35b, Allinge. Mieli szóstkę dzieci: Knud Andreas Schou -28.10.1894 Ronne; Thorvald Peter Schou – 7.10.1895 Ronne ; Petra Margrethe Schou – 18.9.1897 Ronne; Carl Axel Schou – 12.10.1899 Ronne ; Karen Marie Schou- 1.12.1901 Allinge; Peter Schou -11.4.1903 Allinge.

Proszę zwrócić uwagę, iż w chwili wyruszenia kapitana w ostatni rejs, jego najstarsze dziecko miało 8 lat, a najmłodsze 7 dni. To uświadamia nam rozmiar tragedii.

Kucharz Vittorio Emanuele Rosa
Urodzony 12.5.1887 w Allinge. Jego ojciec Rosa Benedetto, kamieniarz, przybył z Italii na Bornholm gdzie poślubił Louise Vilhelmine Lesemann i razem mieszkali w Allinge. Mieli siedmioro dzieci w tym Vittoria, który w chwili śmierci miał niecałe 16 lat…..

Ungmand (młodszy marynarz) Anker Magelius Jensen
Urodzony 6.5.1886 w Tejn, Olsker, jego ojcem był Jens Kristian Jensen. Anker w chwili śmierci miał niecałe 17 lat….

 Sternik Anthon Jensen – pochodził z Allinge.

Starając się dokładnie poznać kulisy tragedii, która wydarzyła się prawie 118 lat temu, przeprowadziłem również dodatkową kwerendę, dzięki której zgromadziłem 17 artykułów, które ukazały się w prasie w tamtym czasie, a które podejmowały temat zatonięcia galeasy Paula.

 Oprócz krótkich informacji z podstawowymi danymi na temat zdarzenia były i takie, które podejmowały temat głębiej, nakreślając nam obraz tego, co bezpośrednio doprowadziło do katastrofy.

 
Przykładem niech będzie artykuł, który ukazał się na pierwszej stronie gazety „Bornholms Social-Demokrat” wydanej 1.05.1903 roku, pod bardzo wymownym tytułem:

Stary Kapeć „Paula”
Odpowiedzialność Armatorów.
Allinge – Sandvig 30 Kwietnia.

Obraz który nam się rysuje po przeczytaniu tego artykułu nie napawa optymizmem. Chciwość doprowadziła do śmierci czterech młodych osób. Pomimo, iż ta tragedia wydarzyła się 118 lat temu, to niestety, ale jej przekaz pozostaje aktualny również w obecnych czasach.

 
W nadchodzącym sezonie Stowarzyszenie podejmie próbę wykonania analizy dendrochronologicznej materiału kadłuba. Pozwoli nam to określić wiek użytego do produkcji kadłuba dębu a tym samym potwierdzić, iż mamy do czynienia z wrakiem galeasy Paula.

Informacje

znak rozpoznawczy: NQTC

materiał kadłuba: dąb

głębokość na śródokręciu: 8.3 m

tony rejestrowe brutto: 58;98

tony rejestrowe netto: 50;80.