Parę lat temu wertując różnorodne źródła traktujące o burzliwych losach Morza Bałtyckiego, trafiłem na szczątkową informację, która przykuła moją uwagę: 1943 – Vollmar – Fischdampfer gesunken bei Rixhöft.

Ta zdawkowa w swoim opisie informacja zawierała jednak wiele cennych dla mnie informacji, sugerując, iż w czasie wojny koło Rozewia zatonął nieznany dotychczas niemiecki parowy kuter rybacki. Takie jednostki (fischdampfer) często wcielane były do Kriegsmarine, pełniąc role jednostek pomocniczych/dozorujących, a więc sprawa wydawała się ciekawa.

Niestety, podjęte przeze mnie dalsze badania nad tematem nie przyniosły żadnych efektów. Nie znalazłem Vollmar`a w żadnym z rejestrów. Jednostka ta nie figurowała również w książce, którą posiadam, a która traktuje o historii niemieckiego rybołówstwa parowego: Deutsche Fischdampfers autorstwa Wolfganga Watlera.

Tym samym temat przygasł,  aż do czasu, gdy w spisie strat jednostek podczas II wojny światowej autorstwa jednego z niemieckich historyków ponownie trafiłem na wzmiankę o Vollmar`rze, tym razem jednak z dopiskiem, iż była to jednostka duńska.

Ta informacja była dla mnie niczym klucz do skarbca. Teraz wystarczyło tylko przebrnąć przez duńskie rejestry wypadków na morzu z lat II wojny światowej, aby znaleźć interesujące informacje. Tak też się stało, przy czym rybacki kuter parowy Vollmar okazał się być holownikiem parowym Volmer……

Holownik VOLMER

Holownik Volmer został zbudowany w 1916 roku w holenderskiej stoczni Gebr. G&H Bodewes Schepsverwen w Martenshoek jako Hans, znak wywoławczy NVQC. Posiadał wyporność 111 ton rejestrowych brutto przy wymiarach: długość 26.6 m, szerokość 5.8 m, zanurzenie 2.98 m. Posiadał jeden kocioł parowy oraz maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 63 nHK, 400 iHK. Początkowo Hans należał do armatora Kalundborg DS. A/S z siedzibą w Kalundborg, a 29.10.1919 został sprzedany armatorowi Det Danske Petroleum A/S z siedzibą w Kopenhadze i nazwany Volmer.

W swój ostatni rejs Volmer wypłynął w dniu 29.05 1943 z Gdańska do Thisted mając na holu lichtugę Heimdal z ładunkiem 500 ton oleju napędowego.

Pięć minut po północy dnia 30.05.1943 znajdujący się około 7-8 mil od latarni morskiej Rozewie, płynąc w sztormie wywołanym wiatrem o sile 7 do 8 w skali Beauforta, Volmer zaczął przyjmować na pokład potężne fale. Dopuszczalne załadowanie holownika wynosiło 20 ton słodkiej wody i 50 ton węgla, jednak ze względu na wojnę i braki w zaopatrzeniu, zdecydowano o zabunkrowaniu holownika dodatkowymi 10 tonami węgla (10 % powyżej dopuszczalnej normy załadunkowej), który umieszczono na pokładzie.

Potężna fala, która przeszła przez pokład holownika, spowodowała przesunięcie załadowanego węgla, co doprowadziło do powstania przechyłu rzędu 45 stopni, w następstwie czego Volmer zaczął nabierać wody, co tylko pogłębiło przechył i holownik zatonął. Hol łączący Volmer`a z Heimdal`em został przecięty a szalupa ratunkowa opuszczona do wody.

Trzech ludzi spośród załogi holownika zdołało dostać się do szalupy i po 10 godzinach dryfowania zostało uratowanych przez niemieckiego U-boota. Pozostała szóstka załogantów zginęła. Załoga Heimdal`a mogła się tylko przypatrywać całemu zdarzeniu, gdyż lichtuga nie posiadała napędu. Co gorsza, zdana na łaskę morza coraz bardziej zbliżała się w kierunku pola minowego Hel. Sytuację uratował inny niemiecki U-boot, który wziął lichtugę na hol i bezpiecznie dopłynął z nią do Gdańska.

Lichtuga Heimdal

W wyniku podjętych przeze mnie dalszych działań nawiązałem kontakt ze stowarzyszeniem miasta Nyborg, w wyniku czego uzyskałem dane poległych marynarzy (wszyscy pochodzili z miasta Nyborg):

Kaptajn Karl Georg Christensen Wegeberg, urodzony 30.6.1892.

Maszynista Rudolf Waldemar Willads Petersen, ur. 19.4.1884.

Styrmand Poul Martin Chr. Jacobsen, urodzony 22.6.1908.

Maskinassistent Karl Åge Christiansen, urodzony 4.3.1902.

Asystent maszynowy John Engelberg Solander, ur. 5.10.1917.

Hovmester Peter Johannes Larsen Holst, urodzony 20.3.1899.

Na wzmiankę o zatonięciu Volmer`a udało mi się również natrafić w KTB des Marineoberkommando Ostsee:

„30.05.1943, 18:49:

Dowództwo Wybrzeża Wschód melduje:

Holownik Vollmer dnia 30.05 o godzinie 00:10 wywrócił się około 10 mil morskich od Rozewia na skutek sztormu i obciążenia pokładu dodatkowym ładunkiem węgla. Holowany przez niego tankowiec Heimdal został odnaleziony przez U-boota i zaholowany na Hel.3 mężczyzn z załogi holownika zostało podjętych z szalupy ratunkowej przez łódź podwodną.

KTB Naczelnego Dowództwa Marynarki Wojennej Bałtyk

Udało mi się również ustalić tożsamość okrętów podwodnych biorących udział w tym zdarzeniu. Po paru nocach spędzonych na czytaniu kolejnych stron mikrofilmów zawierających niemieckie depesze przechwycone i przetłumaczone przez brytyjski wywiad w okresie zatonięcia holownika Volmer dotarłem do informacji, która mnie interesowała:

U-bootem, który uratował rozbitków, był U-972, który o 9:26 30.05.1943 nadał do centrali depeszę o podjęciu trzech duńskich rozbitków:

Natomiast U-boot, który wziął na hol lichtugę Heimdal to U-284, który o 8:50 30.05.1943 nadał do centrali depeszę o akcji ratunkowej duńskiego parowca (lichtuga nie posiadała napędu, zewnętrznie jednak wyglądała jak typowy parowiec z tamtego okresu) na północ od Helu i podjęciu holowania w kierunku Helu:

Dopełnieniem tej ciekawej historii było pozyskanie przeze mnie z Maritime Museum of Denmark serii zdjęć holownika Volmer.

Wrak holownika Volmer spoczywa na stępce w odległości około 10 mil morskich od Rozewia na pozycji 54° 48′ 20.8″ N, 18° 37′ 33.3″ E i jest potocznie znany jako wrak Holownik Strażak. Ze względu na głębokości: 22 m nad wrakiem i 25 m przy dnie jest dostępny dla większości nurków. Dzięki uprzejmości panów Arkadiusza Labudda oraz Piotra Bałazy pozyskałem zdjęcia, które oddają piękno tego wraku.

Informacje  zbudowany: 1916 rok,  holenderska stocznia Gebr znak wywoławczy: NVQC wymiary długość: 26.6 m szerokość: 5.8 m zanurzenie: 2.98 m wyporność: 111 ton rejestrowych wyposażenie: jeden kocioł parowy, maszyna parowa potrójnego rozprężania o mocy 63 nHK, 400 iHK